Σε τι αναφέρεται ο όρος «stimming»;

Συχνά στα παιδιά που έχουν διαγνωστεί στο Φάσμα του Αυτισμού παρατηρούνται επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές- κινήσεις, οι οποίες φαινομενικά δεν έχουν κάποιο λειτουργικό σκοπό. Οι επαναλαμβανόμενες αυτές κινήσεις, περιγράφονται με τον όρο stimming στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία και αφορούν συνήθως σε:

• Χτύπημα των χεριών

• Ταλάντευση του σώματος μπρος- πίσω (body rocking)

• Περιστροφή γύρω από το σώμα

• Ταλάντευση οποιουδήποτε μέλος του σώματος

• Χοροπήδημα

• Περπάτημα στις μύτες των ποδιών

• Επανάληψη λέξεων ή φράσεων

• Ξύσιμο του δέρματος

• Γλείψιμο ή άγγιγμα συγκεκριμένων αντικειμένων

• Αναδιάταξη αντικειμένων

Λαμβάνοντας υπόψη πως κάθε άτομο είναι διαφορετικό, η κάθε συμπεριφορά- κίνηση μπορεί να διαφέρει και να τροποποιείται από το άτομο, ανάλογα με τη διέγερση που του επιφέρει.

Που εξυπηρετεί το stimming;

Ως απλοί παρατηρητές  μπορεί να θεωρούμε πως το stimming δεν αποσκοπεί κάπου και πως πρόκειται για ανούσια συμπεριφορά η οποία πρέπει να περιοριστεί. Ωστόσο  κάτι τέτοιο δεν ισχύει καθώς κάθε μια από τις παραπάνω συμπεριφορές, επιφέρει διέγερση στο άτομο που τις εμφανίζει, επομένως είναι πολύ πιθανό να δρα προς όφελος του ατόμου. Οι λόγοι για τους οποίους μπορεί να εμφανιστούν οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ποικίλουν και δεν είναι πάντοτε οι ίδιοι ακόμη και στο ίδιο το άτομο. Παρόλο που δεν είναι εμφανής ο λόγος κάθε φορά, συνήθως εξυπηρετούν σε ένα από τα παρακάτω:

• Το άτομο προσπαθεί να διεγείρει τις αισθήσεις του ή να μειώσει την αισθητηριακή υπερφόρτωση

• Προσπαθεί να μειώσει το άγχος

• Προσπαθεί να προσαρμοστεί σε ένα νέο περιβάλλον ή μια νέα συνθήκη

• Εκφράζει δυσαρέσκεια/ απογοήτευση (κυρίως τα μη λεκτικά άτομα ή εκείνα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες επικοινωνίας και έκφρασης)

• Αποφεύγει κάποια δυσάρεστη συνθήκη

Είναι εμφανές πως το stimming  χρησιμοποιείται προκειμένου τα αυτιστικά άτομα να επανέλθουν σε ηρεμία ή να αποφύγουν μια δυσάρεστη κατάσταση. Η διακοπή του stimming από το γονέα ή τον εκπαιδευτικό, δεν συνίσταται, ιδίως όταν το stimming δεν παρεμποδίζει τη λειτουργικότητα του ατόμου.

Το stimming αφορά μόνο στα άτομα που έχουν διαγνωστεί με αυτισμό;

Αν και σύμφωνα με το DSM- V,  το stimming αποτελεί ένα από τα διαγνωστικά κριτήρια του αυτισμού, δεν αποτελεί μοναδικό χαρακτηριστικό των αυτιστικών ατόμων. Το stimming παρατηρείται στους περισσότερους νευροτυπικούς ανθρώπους, απλώς εκδηλώνεται με διαφορετική μορφή. Καταστάσεις εκδήλωσης του stimming από νευροτυπικά άτομα είναι:

• Το δάγκωμα των νυχιών/ παρανυχίδων

• Το στριφογύρισμα των μαλλιών γύρω από το δάχτυλο

• Το σκάσιμο των αρθρώσεων («κρακ στα δάχτυλα»)

• Το χτύπημα των δαχτύλων σε επιφάνεια

• Το κούνημα του ποδιού

• Το σφύριγμα

Πολλές από τις παραπάνω συμπεριφορές εκδηλώνονται στα νευροτυπικά άτομα χωρίς εκείνα να το αντιλαμβάνονται καν.  Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη πως τα νευροτυπικά άτομα συμπεριφέρονται βάσει μιας κοινωνικής νόρμας, είναι σε θέση να «διακόπτουν» το stimming όταν αντιλαμβάνονται ότι αυτό δεν είναι κοινωνικά αποδεκτό. Για παράδειγμα, το νευρικό κούνημα του ποδιού ή το ρυθμικό χτύπημα των δαχτύλων στο τραπέζι, μπορεί να γίνουν αφορμή ώστε κάποιος συνάδελφος/ φίλος/ διπλανός να κάνει παρατήρηση περί ενόχλησης. Έτσι το stimming, το οποίο υποσυνείδητα εξυπηρετούσε κάποιο σκοπό, διακόπτεται λόγω μιας κοινωνικής κατάστασης.

Διαχείριση του stimming

Όπως προαναφέρθηκε, δεν συνίσταται η διακοπή του stimming όταν αυτό δεν προκαλεί κάποια λειτουργική δυσκολία στο άτομο που το εκδηλώνει. Το γεγονός ωστόσο ότι υφίσταται stimming θα πρέπει να ωθήσει τον γονέα/ εκαπιδευτικό/ θεραπευτή ώστε να διερευνήσει τους παράγοντες που το προκαλούν. Όταν εντοπιστεί ,για παράδειγμα, η πηγή άγχους του παιδιού το οποίο εκδηλώνει stimming κι αυτή αντιμετωπιστεί, είναι πολύ πιθανό το stimming να διακοπεί.  Οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές του stimming θα πρέπει να διακόπτονται  μόνο όταν εκείνες προκαλούν δυσάρεστα αποτελέσματα στο ίδιο το άτομο ή θέτουν σε κίνδυνο κάποιον από το γύρω περιβάλλον.  

Σε περίπτωση που κριθεί απαραίτητο να διαχειριστεί το stimming, μπορεί να εφαρμοστεί κάποια εναλλακτική από τις παρακάτω:

• Ανέρευση της πηγής άγχους/ δυσφορίας που το προκαλεί και αντιμετώπισή του

• Δημιουργία ρουτίνας την οποία θα μπορεί να ακολουθεί το παιδί και αποφυγή απρόβλεπτων καταστάσεων

• Αποφυγή διακοπής του stimming ή τιμωρίας αυτού. Αυτό θα προκαλέσει μεγαλύτερο άγχος στο παιδί

• Διδασκαλία μιας εναλλακτικής συμπεριφοράς που εξυπηρετεί τον ίδιο σκοπό. Για παράδειγμα εάν το stimming αφορά στο δάγκωμα των χεριών, μπορεί να δοθεί ένα ειδικό μασητικό στο παιδί, προκειμένου να εκδηλώνεται εκεί το stimming

• Συνεργασία με ειδικούς και συμβουλευτική, προκειμένου να επιτευχθεί το μέγιστο ικανοποιητικό αποτέλεσμα